Sau nhiều phát ngôn chỉ trích chính quyền Trung Quốc, đế chế của tỷ phú Jack Ma hiện có giá trị bằng một nửa so với 9 tháng trước.
Quá trình điều tra diện rộng của cơ quan nhà nước Trung Quốc tập trung vào các doanh nghiệp của Jack Ma vẫn chưa dừng lại, vạ lây tới nhiều công ty lớn trong ngành công nghệ nước này.
Một năm trước, Ma là người giàu nhất Trung Quốc. Ông là nhà sáng lập Alibaba – công ty công nghệ lớn nhất nước này, và Ant Group – công ty Fintech lớn nhất thế giới. Đế chế công ty của ông đã đạt đến vị thế siêu cường khu vực tư nhân, ngang hàng với những “người khổng lồ” phương Tây. Chỉ riêng Alibaba đã đáng giá hơn bất kỳ công ty nào của Mỹ, trừ Apple, Amazon và Google.
Tỷ phú Jack Ma. Ảnh: AFP.
Thật khó để nói rõ được tầm quan trọng của Ma và hai công ty của ông ở Trung Quốc. Chúng đã trở thành biểu tượng của sự đổi mới. Các phương tiện truyền thông Trung Quốc thậm chí đã ca ngợi lĩnh vực công nghệ đang nổi lên của nước này là “Kỷ nguyên của Ma”.
Sự thay đổi đột ngột trong vận may của ông gần đây, do đó, gây sốc nhiều người. Tài sản của Ma đã sụt giảm nghiêm trọng, trong khi những lĩnh vực kinh doanh của ông cũng bị các cơ quan quản lý Trung Quốc chấn chỉnh.
IPO Ant Group bị hủy
Quyết định hủy đợt chào bán công khai IPO của Ant Group vào phút chót được xem là phát súng mở đầu cho một loạt hành động cứng rắn nhắm vào Jack Ma. Nếu mọi việc theo đúng dự tính, đợt IPO này sẽ lập kỷ lục thế giới. Trên thực tế, đợt IPO của Alibaba năm 2014 cũng là lần chào bán có giá trị nhất thời điểm đó. Ant thậm chí được đánh giá sẽ vượt qua con số của Alibaba tới 40%.
Bản thân quy mô của thương vụ này đã được đánh giá là một sự điên cuồng thực sự. Giá cổ phiếu Ant trên thị trường tư nhân tăng 50% trước ngày có hiệu lực và đợt chào bán được cho là vượt quá 80 lần lượng đăng ký. Trang Wall Street Journal gọi đó là “một cuộc tranh giành trị giá 3 nghìn tỷ USD”.
Trong tâm trạng đắc thắng, Ma đã gọi thương vụ của Ant Group là “IPO lớn nhất trong lịch sử loài người. Hơn nữa, lần đầu tiên nó diễn ra ở một thành phố khác ngoài New York. Một điều kỳ diệu đang xảy ra”.
Nhưng, sau đó, Bắc Kinh đã “giết chết” nó.
Chấn chỉnh công ty
Sau IPO thất bại, các cơ quan quản lý bắt đầu tách các mảng hoạt động của Ant. Hoạt động kinh doanh tài chính tiêu dùng của công ty đã được lên kế hoạch để tái cấu trúc với các “đối tác” mới.
Ngân hàng trung ương Trung Quốc ra lệnh cho Ant thành lập một công ty tài chính riêng nhằm tuân theo các yêu cầu vốn áp dụng cho các ngân hàng. Điều này có thể mở ra cánh cửa cho các ngân hàng nhà nước lớn hoặc các tổ chức do chính phủ kiểm soát thâu tóm công ty.
Chính phủ Trung Quốc cũng đang để mắt đến một trong những tài sản có giá trị nhất của Ant – dữ liệu của công ty, thu được từ hàng tỷ giao dịch tiêu dùng mà nó xử lý. Các phân tích chuyên sâu được tạo ra từ tài nguyên này là cơ sở tạo nên lợi thế cạnh tranh của Ant so với lĩnh vực ngân hàng truyền thống trong việc đưa ra quyết định cho vay tín dụng.
“Ant sẽ được yêu cầu phá vỡ độc quyền thông tin về dữ liệu người tiêu dùng và chi tiết mà nó đã thu thập”, ngân hàng trung ương Trung Quốc cho biết.
Vô hiệu hóa quỹ thị trường tiền tệ của Ant
Yu’E Bao, quỹ thị trường tiền tệ do Ant Financial vận hành, quản lý, có lẽ là câu chuyện thành công tuyệt vời và bùng nổ nhất. Chỉ trong vòng bốn năm, quỹ này đã trở thành quỹ lớn nhất thế giới, vượt qua những “gã khổng lồ” của Mỹ như Fidelity và JP Morgan. Ant đã xây dựng quỹ bằng cách mời người tiêu dùng Trung Quốc gửi tiền dự phòng trong các tài khoản này.
Kể từ khi bị chính quyền Trung Quốc cho vào tầm ngắm, công việc kinh doanh của Ant rơi vào tình trạng suy thoái, thu hẹp 18% trong quý đầu tiên của năm nay và giảm gần 50% so với mức đỉnh điểm. Sự sụt giảm này không phải do các tác động thị trường “tự nhiên” hay sự thay đổi lãi suất trên thị trường chứng khoán Trung Quốc. Đó là kết quả trực tiếp từ hành động Bắc Kinh.
Quỹ thị trường tiền tệ của Ant Group đã bị thu hẹp xuống mức thấp nhất trong hơn 4 năm khi người dùng dần rút tiền khỏi nền tảng trước quá trình điều tra của Trung Quốc đối với các doanh nghiệp của Jack Ma. Ant được lệnh “tích cực giảm” quy mô của quỹ như một phần trong thỏa thuận tái cơ cấu với chính quyền Trung Quốc.
Hình phạt chống độc quyền
Vào tháng 4, mức phạt kỷ lục 2,8 tỷ USD đã được áp dụng đối với công ty hàng đầu của Jack Ma – Alibaba – vì vi phạm chống độc quyền. Số tiền phạt nhỏ hơn nhiều so với thiệt hại tài chính từ vụ IPO của Ant bị hủy bỏ. Tuy nhiên, việc mô tả hành vi phạm pháp Alibaba của mới là điều quan trọng. Công ty bị buộc tội “lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường” và một lần nữa, bị ra lệnh chấn chỉnh “hành vi của mình” và “thu hẹp hoạt động kinh doanh”.
“Sự trừng phạt của cơ quan quản lý đối với Tập đoàn Alibaba là một động thái nhằm tiêu chuẩn hóa sự phát triển của công ty và đưa công ty đi đúng hướng, nhằm thanh lọc ngành và bảo vệ sự cạnh tranh công bằng trên thị trường”, thông báo viết.
Các hình phạt khác
Nhà chức trách Trung Quốc đã áp đặt các hình phạt khác, có vẻ nhỏ, nhưng hữu hình tới đế chế của Jack Ma, thể hiện rõ sự thù địch của Bắc Kinh ngay cả trong những vấn đề nhỏ.
Ví dụ, trình duyệt UC Brower rất phổ biến của Alibaba và đứng thứ hai tại thị trường Trung Quốc với hơn 400 triệu người dùng, đã bị Bắc Kinh xóa khỏi các cửa hàng ứng dụng của hầu hết các công ty di động và Internet vào tháng 3.
Một tháng sau, cơ quan quản lý thông báo một cuộc điều tra về các giao dịch của Ant với sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải. Cuộc điều tra xem xét cách thức một loạt các quỹ nhà nước và các công ty bảo hiểm nhà nước lớn đã đầu tư vào Ant. Các tiêu chuẩn và quy trình niêm yết do cả hai Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc và các cơ quan quản lý chứng khoán ở Thượng Hải đang được giám sát chặt chẽ. Cách xử lý hồ sơ IPO của Ant đã thúc đẩy ông Tập lo ngại lợi ích của nhà nước không được bảo vệ đầy đủ.
Đóng cửa Đại học Hupan
Cũng trong tháng 4, Ma bị bãi nhiệm khỏi vị trí chủ tịch Đại học Hupan, trường kinh doanh ưu tú mà ông thành lập và tham gia quản lý vào năm 2015. Kế hoạch cho Hupan là đầy tham vọng, táo bạo, sáng tạo. Nó hứa hẹn một cách tiếp cận mới cho giáo dục kinh doanh, ở một số khía cạnh vượt xa bất cứ điều gì được thực hiện ở những nơi khác.
Sau một quá trình tuyển chọn khắt khe kéo dài sáu tháng, Đại học Hupan đã thông báo về việc khai giảng lớp sinh viên mới của trường. Hơn 40 CEO từ các kỳ lân công nghệ Trung Quốc đã được chào đón đến với chương trình. Đây hứa hẹn sẽ là một trong những mạng lưới kinh doanh mạnh mẽ nhất trong nước. Tuy nhiên, đại học Hupan nổi tiếng hơn với các cựu sinh viên quyền lực có ảnh hưởng rõ ràng đến lĩnh vực kinh doanh công nghệ của Trung Quốc.
Mô hình này được cho là phù hợp với mong muốn của Trung Quốc trong việc đi tắt đón đầu đối với giáo dục kinh doanh và kết hợp kinh nghiệm cá nhân được chia sẻ chuyên sâu với sự hỗ hỗ trợ từ mạng lưới.
Học viện kinh doanh ưu tú của Jack Ma đã buộc phải đình chỉ tuyển sinh sinh viên mới sau áp lực từ nhà chức trách đối với đế chế của tỷ phú công nghệ Trung Quốc.
Huarong
Bây giờ là phần tồi tệ nhất, tuần trước, có báo cáo rằng “các cơ quan quản lý đã chấp thuận cho Ant Group bắt đầu điều hành một công ty tài chính mới”. Doanh nghiệp mới này sẽ điều hành phần có lợi nhuận nhất của Ant – doanh nghiệp cho vay tiêu dùng. Ant sẽ đóng góp lượng vốn khổng lồ trị giá 155 tỷ USD, tuy nhiên, sẽ chỉ sở hữu 50% cổ phần của công ty mới – được gọi là Tài chính tiêu dùng Chongqing Ant. 50% còn lại đang được chuyển giao cho một số “đối tác” mới bao gồm một công ty pin, một nhà sản xuất thiết bị video giám sát và Huarong – ngân hàng quản lý nợ xấu với núi nợ lớn nhất Trung Quốc.
Huarong là ngân hàng tồi tệ khét tiếng trong giới tài chính Trung Quốc. Các báo cáo truyền thông mô tả thỏa thuận mới này như một sự kiện “làm tan băng” và “xoa dịu căng thẳng” hay “bật đèn xanh” cho Jack Ma. Nhưng việc bổ sung Huarong giống sự chế nhạo, hoặc thậm chí là khinh thường, từ phía các cơ quan quản lý đối với Jack Ma và những gì ông ấy đại diện.
Việc trói buộc một doanh nghiệp công nghệ cao năng động và sáng tạo nhất bậc nhất Trung Quốc với một đống đổ nát, phá sản, chậm chạp, và kém năng lực có thể biểu thị điều gì, ngoại trừ sự khinh thường? Nó ít nhất là một thông điệp và một lời cảnh báo với phần còn lại của khu vực tư nhân Trung Quốc.
Đăng Thiên (theo Forbes)
